PerformativeLab

Projekat se bavi ispitivanjem uloge arhitekture u prezentaciji tehnoloških inovacija sektora za istraživanje i razvoj u okviru industrija namenjenih novim medijima. Fokus projekta je na kreiranju nove tipologije istraživačkog centra, koja se zasniva na modelu privatno-javnog partnerstva.

Performans [1] kao termin koji se odnosi na umetničke događaje, pri čemu je performer sam umetnik ili njegovo umetničko delo, biva preveden u polje arhitekture pri čemu arhitektura postaje performativna. Performativna arhitektura je kao paradigma uspostavljena ne tako davno, a kako performativne tehnike i tehnologije napreduju sve više biva predmet različitih istraživanja. Evoluirala je od scenografskih efekata ka pragmatičnoj imaginaciji aktivnosti, događaja i efekata u okviru objekata. Performativnost arhitekture istraživačkog centra je dvojaka. Prvi aspekt odnosi se na namenu objekta. Kako je osnovna uloga centra prezentacija istraživačko-razvojnog sektora javnosti, sam objekat poprima ulogu performera. Kao javno dostupan prostor, on omogućava transparentnost procesa istraživanja i podstiče uključenost javnosti.

Kako bi se između naizgled polarizovanih vrednosti, privatnog i javnog, ostvario postepen prelaz, uspostavlja se koncept prostorno-programskog gradijenta. Ovaj koncept je posebno važan za paralelno odvijanje aktivnosti različitog stepena otvorenosti za javnost – od servisnih i konvencionalnih radnih prostora, do prostora za prezentaciju koji zahtevaju najveći stepen otvorenosti. Kako bi se gradijent ostvario, definisana su četiri ključna elementa za formiranje objekta – solid, void, platform i envelope, odnosno jezgra, atrijumi, platforme i omotač objekta. Prostori sa najmanjim stepenom otvorenosti za javnost smešteni su u okviru jezgara. Po principu gradijenta, oko jezgara kojih ima tri, formiraju se pripadajuća polja, odnosno platforme. Svako jezgro sa pripadajućom platformom ima drugačiji program, te tako postoji office core, lab core i public core. U preseku platformi, odnosno u njihovim kontaktnim zonama, javljaju se atrijumi.

Najvažniji prostori za prezentaciju, koji omogućavaju neposredan doživljaj istraživačkog centra, razvijaju se uz omotač objekta. Kako omotač objekta predstavlja filter između dve sredine, unutrašnjosti objekta i njegovog okruženja, ima glavnu ulogu u komunikaciji ove dve sredine. Sang Lee i Stefanie Holzheu objašnjavaju genezu odnosa prema omotaču objekta kroz tri arhitektonska modela – modernistički, Venturijev i generativni model. Modernistička opna postoji kako bi prikazala logiku programa objekta, prostora i strukture, odnosno “Forma prati funkciju”. Ventruijev model vidi opnu kao sredstvo komunikacije, koje uz pomoć vizuelnih efekata govori o sadržaju i značenju objekta, ili “Formu prati funkcija” . Treći model je generativni, i kao takav odgovara i prilagođava se uspostavljenim parametrima, odnosno “Forma je funkcija”. [2] Dok kod prvog modela omotač objekta nastaje kao granica između objekta i okruženja, drugi model teži da uspostavi komunikaciju sa okruženjem, ali ona ostaje samo na nivou vizuelnog. U trećem modelu, odnos omotača prema okruženju evoluira. Posmatrajući omotač objekta kao površinu koja treba da reflektuje unutrašnje uticaje (kako logiku programa koju tretira modernistički model, tako i značenje uz pomoć vizuelnih efekata, pri čemu opna postaje sredstvo komunikacije kao u drugom modelu), ali istovremeno i odgovori na spoljašnje uticaje (koje jedino poslednji model uzima u obzir) ona se mora javiti kao polivalentna, performativna površina. Ovo je drugi oblik performativnog koji se primenjuje u projektu. U ovom slučaju odnosi se na adaptivnost konstitutivnih elemenata arhitekture, koji postaju dinamične komponente. Adaptivnost se ostvaruje uz pomoć integrisanih tehničkih sistema, a promene se dešavaju kroz pokret elemenata arhitekture.

Prototip segmenta fasade simulira reagovanje na uticaje okruženja, konkretno uticaj svetlosti. Varira stepen otvorenosti panela koji zavisi od stepena osvetljenosti, kao i položaj ose para panela, pri čemu je osa uvek paralelna upadu sunčevih zraka. Prototip integriše sve elemente mehatronike – od senzora, preko kontrolera i procesora, do aktuatora, odnosno servo motora, koji omogućavaju pokret.

Promene koje nastaju usled uticaja iz okruženja mogu se u određenoj meri predvideti. Za razliku od toga, unutrašnji uticaji, odnosno aktivnosti uz omotač objekta, simultano menjaju položaj panela konstantno. Sintezom ova dva seta uticaja, unutrašnjih i spoljašnjih, ostvaruje se prava dinamičnost čitavog omotača objekta.

Projektantskom strategijom ostvaruje se potpuna otvorenost istraživačkog sektora, što je bila osnovna projektantska namera. Prostorna koncepcija omogućava fizičku i sociološku otvorenost, odnosno dostupnost istraživačkog centra. Omotač objekta omogućava vizuelnu otvorenost, prilagodljivost i komunikaciju istraživačkog centra kako sa kontekstom u kom se nalazi, tako i sa onima koji se nalaze u okviru njega.

 

 

[1] Kolarević, B. (2005). Towards the Performative in Architecture. U: Kolarević, B. i Malkawi, A. Performative Architecture: Beyond Instrumentality. New York: Spon Press, pp. 205-213.
*Kao paradigma u arhitekturi, performans se može razumeti kroz sociološki, tehnološki i kulturni milje dvadesetog veka. Utopijski projekti iz 1970-ih, poput Arhigramovog “Soft cities”, govore o fantazijama zasnovanim na mehanici i pop kulturi. Oni su danas ponovo promišljeni kroz performans koji transformiše u značenjskom smislu. Performativnost arhitekture može biti opisana kao sposobnost reagovanja na promenljive društvene, kulturološke i tehnološke uslove kroz stalno transformisanje. U prostornom smislu je promenljiva dinamična i aktivna. Performativnost u okviru arhitekture je operativna na više nivoa, između estetike i njene utilitarnosti.

[2] Lee, S. i Holzheu, S. (2011). Building Envelope as Surface. U: Lee, S. Aesthetics of Sustainable Architecture. Roterdam: 010 Publishers, pp. 120-134.